De twee eerste keren dat ik Adèle ontmoette was ik telkens stomverbaasd. De allereerste keer was in het piepklein kantoortje achteraan mijn zaak. Ze was me warm aanbevolen door een kennis zelfstandige, die het moe was te moeten aanhoren dat ik dol was op wat ik deed maar opzag tegen al het papierwerk.
“Ze is niet alleen boekhouder maar ook fiscalist, en kan je dus ook tips geven voor je aangifte. Twee in een als het ware.”
“Het is een zij?” vroeg ik geïnteresseerd. Hij volstond ermee geheimzinnig te glimlachen.
Het waarom daarvan begreep ik toen ze het kantoortje binnenstapte, nadat ik telefonisch een afspraak met haar had gemaakt en kort had uitgelegd wat ik zocht. Aan de telefoon had ze zakelijk geklonken. Zakelijk was ook het mantelpak dat ze droeg, waarvan de soberheid de topzware boezem echter niet weg kon vlakken. Het had dezelfde kleur als de dikke grijze haren, die in een helmvorm waren gekapt, waarvan de naar binnen gedraaide uiteinden enkele centimeters onder haar kaaklijn eindigen en de hals kietelden, waarrond ze een sjaaltje had geknoopt om de verslappende spieren te verbergen. Ik schatte haar minstens op zestig.
De ontgoocheling moest zichtbaar zijn geweest op mijn gezicht, want ze zei: “Je had een jonger iemand verwacht?”
“Ja. Ik wil niet graag opnieuw op zoek gaan over een paar jaar.”
“Ik ben nog lang niet van plan te stoppen hoor. Als zelfstandige werk ik zo lang als ik wil. Bovendien heeft ervaring zijn voordelen.” Ze lachte kort en ging dan verder: “Maar ik heb de indruk dat we met een misverstand gestart zijn.”
“Hoezo?”
“Jij denkt dat ik jou moet proberen overtuigen om jouw klandizie te krijgen. Maar ik ben gekomen om van jou te horen waarom ik jou erbij zou nemen. Ik heb namelijk klanten zat, en ben dus enkel nog in voor interessante uitdagingen. Dus: vertel op”.
Dat deed ik. Ze was erg intelligent, want ze pikte meteen een reeks aftrekposten op uit wat ik zei, en waar ik die nooit had vermoed.
“Lijkt me leuk jou te doen”, zei ze tenslotte. “En een fotograaf had ik nog niet in mijn portfolio. Goedkoop ben ik niet, maar je wint aan vrije tijd en ik heb je zo-even al een aardig sommetje bespaard. Ik maak een contractje op. Is het oké om mij me langs te komen om het te tekenen?”
Ze bleek kantoor te houden in haar huis. Het was een kast van een huis. Goedkoop was ze inderdaad niet, als ze dit allemaal had betaald met het geld van haar klanten.
“Ik heb nog vijf minuutjes werk”, zei ze. “Dan draai ik een paar exemplaren uit de printer om te ondertekenen.”
Achter haar bureau gezeten keek ze uit op de tuin achter het huis. Voor de andere muren stonden kasten, de meeste gevuld met mappen per klant, en daarnaast een aantal boeken. Nieuwsgierig nam ik een kijkje. Logischerwijs waren het in overgrote meerderheid naslagwerken over fiscaliteit, maar ik zag ook enkele tekenverhalen.
“Voor als ik me een half uurtje wil ontspannen”, legde ze uit van over haar strenge leesbril. In een hoek merkte ik tenslotte een paar anonieme leren banden zonder rug opschrift.
“Dat zijn fotoalbums”.
“Mag ik kijken? Beroepsmisvorming weet je”
“Ga je gang. Het zijn maar amateurkiekjes hoor. Verwacht dus niet te veel.”
Ik trok de enige rode band tevoorschijn, want de anderen hadden een zwarte rug.
“Neen die niet”, riep ze.
Maar het was al te laat, want ik had hem al opengeslagen. Het was een naaktfoto van haarzelf, een veertigtal jaar eerder genomen raadde ik aan het typische bijenkorfkapsel van de jaren zestig. Ze leunde met ellebogen en zware borsten op een spiegelglazen tafelblad, waarin de borsten weerspiegeld en verdubbeld werden, terwijl ze recht in de camera keek, me uitdagend haar in de ogen te kijken.
“Sorry”, zei ik.
“Ach het kwaad is nu eenmaal geschied. Je mag dus verder bladeren als je wilt.”
Ze was bij me komen staan en keek van over mijn schouder mee. “Het is al een tijdje geleden dat ik er nog naar gekeken heb.”
De foto's waren zichtbaar bedoeld om op te winden, met klemtoon op de zware borsten, maar bleven aan de veilige kant van vulgariteit. Achterin de band zat een vergelend naaktblad met een niet mis te verstane titel, waarin een aantal van de foto’s waren afgedrukt, waarvan ééntje – die met het spiegelend tafeltje – op een uitvouwblad.
“Ik schaam me er niet voor hoor. Ik heb geposeerd om een deel van mijn studies zelf te bekostigen. Maar niet alleen daarom. Deels ook uit ijdelheid moet ik toegeven. Om op mijn oude dag te kunnen zien hoe mooi ik was en misschien ook wel om mijn kleinkinderen te kunnen tonen wat een schoonheid hun grootmoeder in haar jeugd was. Maar alhoewel ze oud genoeg zijn nu, heb ik het nog niet gedaan. De band integendeel hier opgeborgen, weg van nieuwsgierige familie en bezoekers. Althans dat dacht ik.”
Ze lachte.
Ik bladerde nogmaals door de foto’s. ”Het is goed gedaan”, zei ik tenslotte.
“Doe jij ook naaktstudies?”, vroeg ze.
“Ja, toch wel, al zou ik dit nu niet bepaald een studie noemen. Ik hou het overigens meest bij zwart-wit.”
Ik zweeg kort, mijn gedachten op een rijtje zettend, en schraapte dan de keel. “Ik hoop dat je dit niet ongepast vind, maar ik zou jou eigenlijk graag ook eens fotograferen. In identieke poses. Dat lijkt me heel erg interessant.”
Ze keek me aan en zag dat ik het meende. “Ik ben inmiddels veertig jaar ouder weet je.”
“Juist daarom”.
“Misschien ben ik wel beschaamd om mijn lichaam aan een jonge man te tonen.”
“Ik hoop van niet. Je hield toch van uitdagingen?”
“Ik doe het”, zei ze beslist.
“Kunnen we het hier bij jou doen? Hier voel jij je waarschijnlijk ontspannener.”
“Ja. Dat is best.”
“Over acht dagen? Mag ik de foto’s overigens meenemen? Die wil ik nog bestuderen. En ook de negatieven, als je die hebt.”
“Ja. Dat is goed. Zolang je alles terug bezorgt.”
“Geen angst. Ik zal ze verwerken in een nieuw album, met telkens mijn interpretatie op de tegenoverliggende bladzijde.”
Een week later reed ik voor. Ze deed voor me open in donkerblauwe jeans met blekere banen over de hele lengte die haar benen afslankten, een losse bloes waaronder ze niet de moeite had genomen een bh aan te doen en op knalroodgelakte tenen. Bij wijze van begroeting drukte ik een zoen tegen haar wang die vaag naar vanille rook. Dan laadde ik mijn wagen uit en bracht mijn apparatuur naar binnen, met haar hulp.
Haar gezicht verried spanning, wat begrijpelijk was en wat ik had verwacht, en ook de stem klonk nerveus toen ze vroeg: “Zal ik me gelijk uitkleden?”
“Je zal het me hopelijk niet kwalijk nemen als ik eerst graag een paar boekhoudproblemen met je wil bespreken, waar ik al een tijdje mee zit en die daarom dringend zijn geworden.”
Ik hoorde opluchting toen ze antwoordde: “Neen. Natuurlijk niet. Daar betaal je me per slot van rekening voor.”
Ik had opzettelijk een paar hoofdbrekens meegebracht, waar eten en drinken aan was.
“Sjonge”, zei ze na mijn uitleg en begon de papieren in te kijken. Aan haar geïntrigeerde blik merkte ik dat ze er helemaal in opving en was vergeten waarvoor ik eigenlijk was gekomen. Dat was ook mijn bedoeling geweest.
“Ik denk dat je je nu kan uitkleden”, zei ik.
“Huh?”, keek ze verrast op. En glimlachte toen begrijpend. “Zag ik er zo zenuwachtig uit?”
“Toch wel”.
Ze stond recht uit de sofa waarin ze naast me had gezeten. Om te voorkomen dat de gespannenheid terug zou keren, bleef ik haar bestoken met vragen over de probleemdossiers en bleef zij ook antwoorden terwijl ze de bloes knoop voor knoop losmaakte. Op het ogenblik dat ze de bloes van haar ene en dan van de andere schouder schoof, nam ik snel mijn camera en begon snel af te drukken.
“Hé, ik was nog niet klaar”, protesteerde ze.
“Precies. Ik wil dat verraste. Ik wil niet alleen je lijf, ook je gezicht. Ga door.”
De bloes viel op de vloer. Ze wurmde de bovenste knoop van haar spijkerbroek door het gaatje, ritste en duwde de stof naar beneden over haar heupen, de zijden vlinderslip meenemend. Toen ze zich vooroverboog om de broek over de knieën te duwen en die helemaal uit te trekken, vielen haar borsten van haar lichaam weg, een onthutsend zicht dat me eindelijk de erectie bezorgde waarop ik hoopte. Het was niet zozeer dat ik haar wou neuken dan dat mijn erectie mijn zintuigen focuste op mijn onderwerp en veel betere reportages opleverde dan zonder die stimulans.
Volledig naakt rechtte ze het bovenlichaam en keek ze me aan, de armen onder de borsten vouwend. In een oogwenk nam ik haar op om te vermijden dat ze zich bekeken voelde. Ik was blij met haar lijf, want het gevaar had natuurlijk bestaan dat ik haar oninteressant of zelfs afstotend zou vinden. Natuurlijk had ze geen jong lijf meer, was ze een paar kilootjes bijgekomen en had de huid de glans van de jeugd verloren, natuurlijk waren kin en kaak zwaarder en waren de gelaatstrekken wat grover geworden, maar de basisstructuur van botten, en spieren, van ribben, pezen en vlees was nog steeds daar, en de borsten waren prima, op de wat rimpelige rode huid bovenaan de geul na. Door de witte driehoeken leken haar borsten bovendien op te lichten tegen de gebruinde huid, en werden ze nog aanweziger dan ze al waren. De zwarte driehoek tussen haar dijen verbaasde in protest tegen het vergrijzen van de hoofdharen.
“Ik dacht dat we die reeks gingen overdoen”, zei ze. “Maar jij bent zomaar begonnen zonder iets te zeggen, en zonder te zeggen wat ik moest doen.”
“Ach wat. Ik geef de voorkeur aan ongeposeerd poseren. Zo heb ik die opname in de oorspronkelijke reportage waarin je borsten van je lijf wegvallen al meegekregen zonder dat jij er erg in had.” Ze reageerde toen ik haar borsten vernoemde, alsof ik haar had aangeraakt.
“Ga je me dan geen enkele instructie geven?”
“Jawel. Dat je niet te ernstig moet proberen te kijken. Maar ook niet gemaakt vrolijk”
“Hoe moet ik dan wel in de lens kijken?”
“Alsof je me probeert te verleiden.”
Ze lachte. “Dat zei die fotograaf toen ook.”
“Heb je een glazen tafeltje?”
“Ja hoor. Op het terras. Maar het is geen spiegelglas”
“Dat geeft niet. Ik wil geen exacte kopie maken, maar mijn visie, mijn interpretatie.”
Ze deed de schuifdeuren die er vanuit de eetplaats op uitgaven van elkaar. Ik ging voor het tafeltje staan terwijl zij haar ellenbogen spits op het blad neerzette en dan haar borsten op het gladde oppervlak neer vleide.
“Brrr wat koud”, rilde ze. Haar tepelhoven kregen meteen kippenvel. Ik drukte af. Alhoewel ik daarna nog een reeks foto’s schoot, wist ik dat het die eerste was die ik zou gebruiken.
“Zullen we gelijk naar bed gaan?”, vroeg ik. Ze schonk me een verschroeiende blik.
“Ik dacht dat je het nooit zou vragen”.
Nauwelijks had ze het gezegd of ze barstte uit in een hartelijke lach, die haar borsten deed trillen en schudden, en zolang als het klikken van de camera aanhield. “Ik denk dat deze foto’s bewogen hebben”, zei ze met een ondeugende blik, die haar terugwierp in de tijd.
Ik had in de hal een onderaan brede en naar boven toe versmallende trap gezien, de treden met zacht tapijt bekleed, en in de hoek van de leefkamer een wenteltrap in zwart hout naar de overloop. Ik vroeg haar om de brede trap voor me op te gaan, een hand op de leuning, voor zich uit te kijken en onder geen enkele voorwaarde om te zien. Ze had een waarlijk magnifieke kont, die me inwendig deed fluiten.
“Kijk uit”, riep ik plots toen ze bijna bovenaan was aangekomen. In een automatische reflex draaide ze haar gezicht in een ruk naar me toe zodat ik een prachtige foto kreeg van de grijze beweging van haar kapsel, de verbaasde uitdrukking op haar gezicht en een volle borst in profiel.
“Wat is er dan?”, vroeg ze.
Bij wijze van uitleg tikte ik op mijn camera, en kwam op mijn beurt naar boven.
We wandelden naar het andere eind van de overloop, waar de wenteltrap naar beneden ging. Die zat niet in de reeks van zoveel jaar geleden, in tegenstelling met de foto op de andere trap, maar de gelegenheid was te mooi om te laten voorbijgaan. Ik liet haar afdalen en fotografeerde haar door de koker van de trap, wat me een sensationeel bovenaanzicht op haar blote borsten gaf. Er ging een stroomstoot door me heen, alsof mijn geslacht als geleider fungeerde. Nadat ik Adèle naar beneden was gevolgd vroeg ik haar om opnieuw op te stijgen langs de wenteltrap. Ditmaal nam ik haar van opzij om met de zwarte verticale stijlen een zebra-effect over de lengte van de haar bovenlichaam te creëren.
Daarna ging het eindelijk naar de slaapkamer. Ik had beneden een zak opgepikt waarin een tiental goedkope bloezen in allerlei kleuren zaten, van wit over kanariegeel en paars tot zwart, en die ik speciaal had gekocht.
“Je hebt kosten gemaakt”, merkte ze op toen ik de inhoud van de zak over haar bed leegschudde.
“Zijn dit dan geen aftrekposten?”, vroeg ik met een glimlach.
“Hangt er van af hoe ik het boek”, lachte ze.
“We gaan ze in elk geval meteen afschrijven. Met passie graag”.
Ze trok de eerste bloes – een pijnlijk heldere groene – over de schouders en armen. Ik kaderde haar vlak boven de navel.
“Stop”, drukte ik af in een momentopname van de gehalveerde schijven van haar tepelhoven, een stuk van beide borsten en van de decolletégeul tussen de open hangende panden van de bloes.
Ik nam nog een tweede foto in dezelfde pose, maar uitzoomend zodat ook de gevarendriehoek van haar geslacht in beeld kwam. Wellicht zou ik deze wat bijwerken om het kleurenpalet van witte bloes, bleekroze borsten, rode tepels, gebruinde buik, verbrande huid van keel, sleutelbeenderen en de v bovenin de geul, grijze haren en glanszwarte dijenvlek nog meer te doen contrasteren.
Ik liet haar de bloes nu dichtknopen, en dan ogenblikkelijk met veel geweld open rukken, alsof ze gehaast was om naakt te zijn met haar minnaar, zodat de knopen weg spatten en de borsten onstuimig en naakt naar buiten tuimelden. We herhaalden dit met alle andere bloezen tot de vloer bezaaid was met knopen en een kleurentapijt van stukgescheurde stof. Naarmate ze scheurde gebeurde dat met steeds meer geweld. Ik hield van de agressie die ze niet in zichzelf had vermoed, maar waarin ze steeds meer plezier vond en waarmee ze op de duur haar tepels zelf als knopen van haar woedende tieten leek te willen laten springen.
“Wow”, zei ze hijgend.
Op dat ogenblik was ze bloedgeil, daar was ik zeker van. En als ik het goed had gedaan, dan zouden de foto’s niet enkel die agressie en ongespeelde hitsigheid maar ook de scherpe geur van haar zweet ademen.
Ik gaf haar de tijd om tot rust te komen. Door de inspanning glansde haar lichaam met een patina van zweet, wat haar – eenmaal de agressie was weggeëbd – verjongde in een ongewild David Hamilton waas. Voor dat de kans had te vervluchtigen, deed ik Adèle snel opzij van de ovalen spiegel plaatsnemen, die manshoog op de eikenhouten kleerkast was aangebracht, omlaag kijkend langs en tussen haar borsten. Zelf stond ik schuin tegenover haar, waardoor ik haar in driekwartslag en haar spiegelbeeld in borstenprofiel voor de lens kreeg. Ik deed nog een extraatje door haar op de rand van het bed te laten knielen met haar rug naar de kast, de benen onder het lijf gevouwen met geplooide knieën, de borsten doorhangend en blozend in de tepelhoven, en in de spiegel de prachtige kont, die doordat ze geplet werd tegen de kuiten nog verder uitdijde in een rijpe klokvorm van vlees.
Toen ik daarmee gereed was, strekte ze zich in haar volledige lengte uit op haar bed in de meest “gewaagde” pose, haar borsten beet nemend in de kommen van haar handen alsof ze die aan wou bieden aan haar minnaar, de rug lichtjes gekromd, de lippen bevochtigd en van elkaar, de tongpunt net niet zichtbaar ertussen, en vuur in de ogen waarmee ze naar me keek. Ik vroeg me af hoe vaak ze zich in het werkelijke leven op die manier had aangeboden.
“Zo lang geleden”, zuchtte ze alsof ze dezelfde gedachte koesterde als ik, en bloosde dan fel om die luttele seconde dat ze zich had blootgegeven.
“Bijna klaar”, zei ik luchtig zonder er iets over te zeggen om haar de gêne te besparen, maar hoopte tegelijkertijd hartstochtelijk dat ik die kortstondige blik van spijt en heimwee naar vroeger had kunnen vastleggen. “Enkel nog douche en bad.”
Eerst onder het stortbad. Ik begon ermee haar silhouet door het gordijn te fotograferen, en dan terwijl ze het gordijn wegtrok en uit de douchecel stapte, het water van haar naakte lichaam druipend, zodat de tepels net grote druppels leken die van de borsten lekten.
“Opnieuw”, zei ik en liet haar het douchegordijn wel twintig maal na mekaar open trekken tot ik de geërgerde en tenslotte verveelde uitdrukking te pakken had waarnaar ik op zoek was geweest. De allerlaatste foto nam ik in het bad, haar gezicht net onder en de eilanden van borsten en tepels net boven de waterspiegel.
“Klaar.”
“Wacht je beneden op me tot ik me afgedroogd en omgekleed heb? Ik help je wel mee je spullen terug naar je wagen te brengen.”
Het duurde een twintigtal minuten eer ze terug te voorschijn kwam, het haar geföhnd, en in een broekpak om me te tonen dat ze een zekere afstand van me wou nemen. Je naakt laten fotograferen was nooit vrijblijvend, allerminst wanneer het gebeurde door een beroepsfotograaf. Ik fotografeerde nooit alleen een lichaam. Het genadeloze instinct van mijn camera had ook bij haar onbelichte aspecten ontdekt en naar de oppervlakte gebracht.
“Dat was boeiend en vermoeiend”, zei ze bij het inschenken van een kop koffie. “Het was tegelijk hetzelfde en helemaal anders dan toen.”
“Ja”, zei ik droogweg. “Toen werd jij ervoor betaald”.
“Hoezo? Je ging dit toch gratis doen?”.
“Heb ik dat dan gezegd?”
“Neen, maar…”
“Grapje. Natuurlijk. Je zal wel enkele weken geduld moeten oefenen.”
Ik nam inderdaad de tijd want ik voelde dat dit tot het beste van mijn werk zou behoren. Ik plakte de foto’s niet in een album zoals vroeger de gewoonte was, maar deed de opmaak eerst op de computer. Een bijzondere uitdaging waren de opnamen waarin ze zich de bloes van het lijf scheurde. Uiteindelijk koos ik ervoor om die te tonen onder de vorm van een filmstrip in kleiner formaat, maar elke fase in een verschillende kleur bloes, zodat ik haar liet beginnen in de witte bloes en eindigde met de kanariegele, en de laatste foto in de reeks – zichtbaar geil en bezweet en de uitdagende tieten in een regen van knopen – over een volledige bladzijde. Het eindresultaat liet ik door een gespecialiseerd bedrijf op A3 formaat rechtstreeks op glanspapier en in boekvorm afdrukken.
Ik vertelde haar niet dat het klaar was, maar vroeg of ik nog eens langs kon komen voor een paar lastige vragen.
“Als je er maar geen gewoonte van maakt”, had ze enigszins geërgerd geantwoord.
“Ik begrijp zaken nu eenmaal beter tijdens een gesprek”.
“Daar heb ik respect voor, maar als ik al mijn klanten persoonlijk en onder vier ogen moet begeleiden, kom ik met zeven dagen niet toe.”
Adèle zag er erg goed uit vond ik. Ze droeg een fris gele broek met verbredende pijpen, en daarboven een witte tuniek met ronde hals en daarin een smalle maar erg diepe uitsnijding, die de geul tussen haar borsten tot helemaal onderaan toonde en die omzoomd was met een kleurrijke blokjesrand.
“Wat heb je daar onder je arm? Een grootboek?”, vroeg ze bij het zicht van de omvangrijke bundel die ik vasthad en waarvan de rugzijde naar haar was toegedraaid.
Ik zei niets en plofte het album in boekvorm voor haar neer op de tafel, met de kaft naar voren en in de breedte. Ik had voor de foto in bed gekozen en waarop veel meer dan haar lichaam naakt was.
“Jezus” zei ze, schrikkend bij de confrontatie met die hunkering en dat heimwee in haar zestigjarige ogen. Ze was gaan zitten en bladerde zwijgzaam door het album heen, haar gezicht een spiegel van emoties. Enkel bij de geilheid in de laatste foto van de knopenreeks had ze onwillekeurig een hand voor de mond geslagen en gezegd: “Ben ik dit?”.
Bij het einde aanbeland, begon ze opnieuw door de foto’s te bladeren, nu echter met meer afstand, en in staat commentaar te leveren of verbazing te uiten over het feit dat ik een bepaalde pose boven een andere had verkozen, zoals de verveelde uitdrukking bij het van elkaar schuiven van de douchegordijnen. De allerlaatste foto was ook de allereerste, die met het tafeltje, maar dan veertig jaar eerder, en wat ik ook had gedaan was haar oudere ik in het tafelblad laten spiegelen. Dat had ze pas bij een tweede blik gemerkt, toen ik de foto op zijn kop had gedraaid.
“Ik ben hier immens blij mee”, zei ze. “Het is zoveel meer dan ik er van had verwacht.”
“Misschien kan je nu aan je kinderen en kleinkinderen niet alleen tonen hoe mooi je was toen je jong was, maar hoe mooi je nog steeds bent.”
“De foto’s zijn zeker mooi genoeg. Maar toch weet ik niet of ik het aandurf om anderen mij door jouw ogen te laten zien. Nog nooit heeft een man mij bekeken zoals jij”.
Bij die woorden draaide ze haar gezicht naar me toe en keek me aan alsof ze me wou verleiden.
